De Provincie Utrecht beschikt nog over een groot bezit aan industrieel erfgoed. Fysieke objecten die vragen oproepen: welke functie heeft dit gehad. Een schoorsteen roept bijvoorbeeld zo’n vraag, ook als er geen werkende fabriek bijstaat. Industrieel erfgoed geeft wel antwoorden als haar taak duidelijk blijkt, zoals bijvoorbeeld bij een oude sluis of watertoren. Industrieel erfgoed omvat veel meer dan gebouwen van fabrieken. Dat is maar goed ook, daar zijn er niet zo veel meer van.
Het industrieel erfgoed in de Provincie Utrecht is op deze website opgenomen in onderstaande 20 Vensters en met de linken naar de top 100 en een lijst per gemeente. Een andere kennismaking met industrieel erfgoed is gemaakt door inzicht te geven in wat er mee gebeurt. Voorbeelden daarvan zijn te vinden onder bovenstaande knoppen bedreigd, gesloopt en gered.
Objecten komen ook als ensemble voor. Daarmee bedoelen we meerdere industriële objecten die verbonden zijn met de streek, de infrastructuur en/of de technologie. In dat geval spreken we over een ensemble.
Industrieel erfgoed, vensters op het verleden
USINE heeft in 2006 een uitgebreide rapportage gemaakt over het industrieel erfgoed in de Provincie Utrecht. Dit rapport is in druk verschenen. In het rapport zijn 20 Vensters uitgelicht en uitgebreid beschreven.
Het is geen Top 20. Het is ook geen ranglijst. Het gaat om een selectie van belangrijke objecten of ensembles die extra aandacht verdienen. Ze geven tevens inzicht in de problematiek rond het behoud van industrieel erfgoed. Reeds erkende ‘toppers’ komen in de lijst dan ook niet voor. De vensters zijn:
- Amersfoort – industrielandschap aan de Eem (va 19e eeuw)
- Amersfoort – wagenwerkplaats, veerensmederij, ketelhuis, rolbanen en meer (va 1904)
- Amerongen – tabaksschuren (va 1800)
- Leusden-Woudenberg – spoorlijn Amersfoort-Kesteren (1884)
- Nieuwegein – Vreeswijk – sluiscomplexen, binnenvaartcentrum (va 1818)
- Nieuwersluis-Uithoorn – lokaalspoorweg Haarlemmerspoorlijn (1915)
- Oudewater – touwbaan Van der Lee (1880)
- Rijksstraatweg Abcoude-Vianen – Route Imperiale (va 1811)
- Soestduinen – waterleidingcomplex pompstation (va 1902)
- Soesterberg – de voormalige militaire vliegbasis (va 1911)
- Utrecht – ensemble Merwedekanaal (va 1888)
- Utrecht – industrielint Vaartsche Rijn (va 19e eeuw)
- Utrecht – broodfabriek Lubro (1948)
- Utrecht – PEGUS centrales (1922 en 1957)
- Utrecht – UT Delfia complex, nu Fabrique (va 1921)
- Utrecht – zware industrie: Werkspoor en DEMKA (va 1914)
- Wijk bij Duurstede – steenfabriek Bosscherwaarden (va 1923)
- Woerden – Defensie-eiland (va 1880)
Deze lijst was oorspronkelijk langer. In de afgelopen jaren zijn een tweetal complexen gesloopt:
- Bunschoten-Spakenburg – visrokerij Muys (1948-gesloopt 2010)
- Achterveld – graanmaalderij (va 1930-gesloopt 2013)
