De provincie Utrecht steunt in 2023 drie rijksmonumenten industrieel erfgoed. Doel is om bij te dragen aan de restauratie en verduurzaming van rijksmonumenten die geen woonhuis zijn. Met Erfgoedparels worden eigenaren geholpen.
Buys Ballot mocht met rijksmiddelen een fysische laboratorium maken van het bastion Sonnenborgh te UtrechtHij werd met zijn wetenschap in de meteorologie de eerste directeur van het KNMI. In 1893 kocht het KNMI het landgoed Koelenberg of Het Klooster bij De Bilt. Nu staan op het terrein van de KNMI diverse voor Nederland unieke monumenten.
Landgoed Vollenhoven heeft al vroeg in het industriële tijdperk aan vernieuwingen gedaan. Daarvan getuigen de goed onderhouden tuinkassen, kweekbakken, stookhokken en ijskelder uit 1800 tot 1830. Het behoort daarmee tot de bijzondere vormen van industrieel erfgoed.
In de vele waterlopen van Groenekan, Maartensdijk en Westbroek bevinden zich kleine handbediende stuwen. De meeste dateren uit de periode 1850-1900, gebouwd in opdracht van het voormalige waterschap Maartensdijk. De stuwen functioneren al sinds de vervening en inpoldering van deze gebieden.
Magazijnen voor tuingereedschappen en werkplaats: in 1899 opende de firma Blass en Groenewegen en Zoon deze nieuwe zaak op De Holle Bilt. Naast een kwekerij hadden ze nu ook een handel in tuinbouwwerktuigen. De gebouwen zijn in een in neo-renaissancestijl ontworpen. Het pand is een gemeentelijk monument.
De Utrechtse Stichting voor Industrieel Erfgoed in de provincie Utrecht (USINE) heeft in elke gemeente jonger erfgoed ontdekt. Het is erfgoed uit de periode wederopbouw van 1945-1965 en nog jonger. Veel van dit erfgoed is het beschermen waard.
Dienstwoningen en spoorportalen kunnen monumentaal zijn. De spoorwegwoning in Maartensdijk werd in 1901 gebouwd voor de HIJSM, de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij. Het huis is een gemeentelijk monument. Tussen Utrecht-Hilversum staan gebogen spoorportalen, gemaakt van beton en rijksmonumentaal.
De Nederlandse Buurtspoorweg Maatschappij was een particulier initiatief voor het exploiteren van tramlijnen. Nieuwsbladen schreven met bewondering over de ‘tramway’. Ook in Utrecht maakte het veel los en er kwamen zelfs verschillende initiatiefnemers.