Het Hoogheemraadschap van den Lekdijk Benedendams en van den IJsseldam is in 1328 opgericht. Eeuwenlange discipline is nodig voor de bescherming van de Lekdijk. Bebouwing nabij de dijk wordt al die tijd geweerd, behalve eigen dijkmagazijnen en -bewakingspalen.
Dijkmagazijnen, peilschaalhuisje en dijkbewakingspalen Lekdijk Benedendams
Met de IJsseldam is rond het oprichtingsjaar 1328 de Hollandsche IJssel bij het Klaphek te IJsselstein afgesloten van de Lek. Een groot gebied werd daarmee geschikt gemaakt voor landbouw en veeteelt. Gelijktijdig begon dijkonderhoud, dijkbewaking, jaarlijkse schouwen en bemaling. Alle ingezetenen (grondeigenaren) moesten daaraan bijdragen door arbeid te verrichten en bij nood paraat te staan.
dijkbewakingspaal
In tijden van hoogwater werden mannen opgeroepen als dijkplichtige om de wacht te houden: dijkbewaking. Bij de voormalige wachthuizen staan nog steeds genummerde vierkante palen met in die tijd een lantaarn. Het natuursteen heeft de tijden van vele palen doorstaan. Zodra de waterstand het peilschaalhuisje bereikte was voor iedereen duidelijk dat de waterstand het maximum kon bereiken waar de dijk op berekend was. Berichten uit Duitsland over de waterstanden gaven informatie of het gevaar zou toenemen of afnemen. Bij lekkages door de dijken of overstromingen van de dijk konden noodmaatregelen genomen worden. Zandzakken, kruiwagens en scheppen stonden in eigen magazijnen. Met de opgetrommelde manschappen kon het vullen van de zakken beginnen om paraat te staan en in te grijpen indien nodig.
Langs de Lekdijk tussen IJsselstein en Schoonhoven zijn verschillende restanten van deze dijkbewaking door het Hoogheemraadschap aanwezig. In 1860 werden aan weerszijden van het beheersgebied dijkmagazijnen gebouwd,. Eén in het bovenkwartier op het einde van de IJsseldam, nabij de kruising van de Lekdijk met de Lagedijk Zuid (foto rechts).
dijkmagazijn IJsselstein
De andere staat in het benedenkwartier op de oude Batterij, aan de Lekdijk west nabij de Graaf Floris IV-weg (foto boven). Een houten dijkmagazijn uit 1896 is in het midden van het gebied bij het dijkhuis in Jaarsveld te vinden (foto boven).
Het Hoogheemraadschap Lekdijk Benedendams heeft in de 19e eeuw een eigen dijkhuis gebouwd en vernieuwd in 1905. Het is een statig pand waar de hogere functionarissen bij hoge waterstanden en bij dijkbewaking konden verblijven. Er is ook een Hoogheemraadschap Lekdijk Bovendams geweest met een eigen bestuur en panden voor de bewaking van de Lek tussen Amerongen en de Vreeswijk. In Jaarsveld en Schalkwijk zijn de oude dijkhuizen te vinden, ze zijn apart beschreven inclusief meer over de historie van deze oudste waterschappen van Nederland. Beide Hoogheemraadschappen zijn in een groter verband opgegaan in wat nu het waterschap Stichtse Rijnlanden is.
Het dijkmagazijn bij IJsselstein is een rijksmonument, evenals het peilschaalhuisje en de dijkbewakingspalen.
| Datering | 1328, 1860, 1896, 1903 |
| Adres | Lagedijk Zuid hoek Lekdijk, 3401 IJsselstein, schuur te Jaarsveld,Lekdijk West 85,3411 Willige Langerak gemeente Lopik |
| Soort | omgeving met objecten/gebouwen van cultuurhistorische waarde |
| Trefwoord | aan water verbonden bebouwing |
.
