Buys Ballot mocht met rijksmiddelen een fysische laboratorium maken van het bastion Sonnenborgh te UtrechtHij werd met zijn wetenschap in de meteorologie de eerste directeur van het KNMI. In 1893 kocht het KNMI het landgoed Koelenberg of Het Klooster bij De Bilt. Nu staan op het terrein van de KNMI diverse voor Nederland unieke monumenten.
Landhuis Koelenberg en achterstaand de verhoogde observatietoren voor het KNMI
Het landgoed Koelenberg was eigendom van G.H.L. baron van Boetzelaer. Het landgoed werd aangeduid als Landgoed Koelenberg of Het Klooster en was 135 ha groot. Van Boetzelaer besloot in 1893 tot de verkoop ervan in verschillende delen. Een deel van de landerijen werd een villapark. Een ander deel had de interesse van het Koninklijk Nederlandsch Meteorologisch Instituut, de KNMI.
Buys Ballot was in 1888 met emeritaat gegaan. Het fysisch laboratorium in Utrecht bleek voor de fijngevoeligste instrumenten niet geschikt en was teveel ondersteunend voor het onderwijs en te weinig op onderzoek gericht. De ongestoorde rust en ruimte op Koelenberg paste meer bij het werk van de KNMI.
De KNMI kocht Koelenberg met tien hectare omliggende gronden. De nieuwe locatie was in 1893 nog vrij van verkeer en hoge bebouwing, hier konden metingen ongestoord plaatsvinden. Het landhuis moest nog wel met aanpassingen geschikt gemaakt worden. Rijksbouwmeester Daniël E.C. Knuttel tekende voor de eerste verbouwingen voor het KNMI.
KNMI en de observatietoren voor 1950
Het landhuis werd aangepast met een eraan toegevoegde observatietoren, de daarop gebouwde oorspronkelijke houten opbouw is nog eens vervangen door beton en inmiddels gesloopt. Tussen 1893 en 1897 realiseerde het instituut twee zogeheten magnetische paviljoens, geplaatst als follies in de bestaande Engelse landschapstuin. Eén van de paviljoens brandde af en is in 1913 herbouwd, onder supervisie van de oorspronkelijke architect.
Het magnetisch paviljoen is een rijksmonument en omringt door nieuwbouw
Het tweede herbouwde magnetisch paviljoen
In 1908 breidde de KNMI uit met twee dienstwoningen en in 1910 met een seismisch paviljoen. In 1916 volgde tot slot een directeurswoning. Een nieuwe observatietoren opende in 1950 en werd ontworpen door rijksbouwmeester G. Friedhoff.
Landhuis Koelenberg en het nieuwe observatietoren na 1950
Door grootschalige nieuwbouw na 1992 is veel gesloopt. Eén van de historische paviljoens is met zijn chalet-achtig uiterlijk in de nieuwbouw geïntegreerd. Een aantal gebouwen op het terrein zijn gemeentelijk monument, te weten: het hoofdgebouw, de voormalige dienstwoningen en het seismografisch paviljoen. Het overgebleven magnetisch paviljoen is rijksmonument.
| Datering | 1893-1950 |
| Adres | Wilhelminalaan 10-12, 3732 GK De Bilt |
| Soort | omgeving met objecten/gebouwen van cultuurhistorische waarde |
| Trefwoord | centraal in het land gelegen bedrijvigheid |
Een ander landgoed in De Bilt, landgoed Vollenhoven, heeft geheel ander industrieel erfgoed. Gebruik de link om het te bezoeken.
.
