Houtzaagmolen De Ster ligt in Utrecht in de wijk Lombok aan de Leidse Rijn. De Ster is één van de weinige compleet bewaard gebleven molenwerven in Nederland. In 1986 is de zaagmolen compleet hersteld en gerestaureerd. Het bestaat sindsdien uit de molenaarswoning, een knechtenhuis, verschillende loodsen en de zaagmolen.
Houtzaagmolencomplex De Ster met werk- en woonhuis, houtopslag en molen aan de Leidse Rijn
De Ster is in 1721 een moderne bovenkruier, alleen het draaien van de kap zet de molen in de wind. De as drijft een krukas aan, waarmee twee zaagramen worden aangedreven. De boomstammen worden met wagens door het zaagraam geleid. Er waren altijd zo’n vijf mensen nodig om het bedrijf te runnen. Een meesterknecht of zaagbaas had de leiding en is verantwoordelijk voor het stellen van het zaagraam. De middelknecht zorgde voor het zagen van de kleinere stammen op het tweede zaagraam. Jongens vanaf 13 jaar werkten in de zagerij. Het was zwaar werk en er werden lange dagen gemaakt. Met de komst van de motoren vervielen de vrije windstille dagen.
Het hout werd in volledige stammen aangevoerd, meestal over het water en bleef een jaar lang gewaterd om alle sappen eruit te laten. Hout was nodig voor de woningbouw, de scheepsbouw en de kuiperij van bijvoorbeeld haringtonnen en biervaten. Na het zagen werd het hout op het erf ondergebracht in de loodsen. Het gezaagde hout moest nog drie jaar blijven liggen om gelijkmatig te drogen en scheuren te voorkomen. De zagerij bleef lang in dienst voor het zagen van eikenhout en andere dure soorten. Het buitenlandse vuren- en grenenhout wordt veel verhandeld, maar gezaagd ingekocht. De in 1721 gebouwde achtkantige stellingmolen ‘De Ster’ is in 1911 afgebroken. Een elektromotor had de aandrijving van de zagerij overgenomen.
Direct naast de Ster stond tot 1909 zaagmolen De Bijgeval. Vanaf 1856 De Zwijger, tot deze na vijf jaar afbrandde. In Utrecht waren in de 19e eeuw nog andere zaagmolens te vinden. De meesten aan de Vaartsche Rijn, in de 17e eeuw de zogenaamde Stadshoutplaats. Aan de Blauwkapelseweg stond slechts vijf jaar lang De Zon omdat ze plaats moet maken voor de gasfabriek. Bij de Weerdpoort stond De Haas, daar vlakbij De Reus (terrein Jongeneel) en tot 1945 aan de Kromme Rijn zaagmolen Kranenborg.
Aan de Leidse Rijn: molenwerf en houtzaagmolen De Ster in bedrijf en molen Bijgeval buiten bedrijf in 1909
Aan het eind van de 19e eeuw kwam er een einde aan de geïsoleerde ligging van de molens aan de Leidse Rijn. De wijk Lombok is in aanbouw: naast woningen ook vele bedrijven, zoals de loodpletterij van Hamburger en de Utrechtsche Schroefbouten- en Moerenfabriek van Heukelom en Verwey. Die bedrijven verdwenen in de jaren 1970 en maakten plaats voor woningbouw. De Ster zou ook moeten verdwijnen, maar dat gebeurde niet.
Verschillende generaties De Wit, sinds 1876 de eigenaar, leidden de zagerij en houthandel De Ster tot 1982. Dan onteigent de gemeente Utrecht het bedrijf. Het terrein zou ingericht worden als ontspanningsplek voor woonwijk Lombok. De omwonenden zijn tevreden over het verdwijnen van de bedrijvigheid. Maar het zijn ook omwonenden die zich vervolgens druk maken over het behoud van het unieke molenaarserf: een uniek complex van een houtzaagmolenwerf, met zaagmolen, molenaarswoning, knechtenwoning, houtloodsen, sleephelling en balkenhaven. De molen is een Rijksmonument.
Molenwerf met het vm smalspoor van houthandel De Wit
Molen De Ster is nu te huur voor een verjaardag, een diner of als vergaderlocatie, zie De Ster. Het woonhuis op de molenwerf wordt dubbel bewoond en de houtstekken zijn omgebouwd tot kinderdagverblijf en een kinderboerderij. Het geheel is voorzien van ruime buitenruimte. De zaagmolen heeft eigen molenaars en die weten nog steeds planken uit een boom te zagen. Molenwerf De Ster is een geweldige locatie waar het verleden dynamisch aanwezig is.
| Datering | 1721-1739 |
| Adres | Molenpark 1-12, 3531 ET Utrecht |
| Soort | industriële omgeving en objecten/gebouwen van cultuurhistorische waarde |
| Trefwoord | aan water verbonden regionale bedrijvigheid |
