Touwfabriek Van der Lee in Oudewater draaide op hennep. Hennepteelt had van oudsher een nuttige bestemming: touwen voor de scheepvaart, landbouw, in bedrijven, om te sjorren etc. In Oudewater was veel touwindustrie gevestigd. De langste touwbaan is 350 meter lang en staat er nog steeds, bij Touwfabriek Van der Lee. Hier komen de zwaarste scheepstrossen vandaan.
De touwfabriek Van der Lee is op Google Maps goed te herkennen aan de lange overdekte lijnbaan. Van der Lee bestaat al sinds 1545 en is van alle touwslagers in Oudewater als enige overgebleven. Eeuwenlang (d.w.z. in de tijd van de zeilvaart) waren er tientallen touwbanen die het nijverheidsbeeld in deze stad bepaalden. Aan het einde van de 19de eeuw was het afgelopen met de oude touwnering op basis van hennepvezels, grotendeels van teelt uit de omgeving.
Ook Van der Lee had zijn touwslagerij tussen de huizen van de stad. De huidige fabriek staat net buiten de stad, op het platteland van Hekendorp. De oude ‘baanschuur’ waar het touwslagerswiel staat, werd aangedreven door een stoommachine. Juist die stoommachine bepaalde in 1880 de verhuizing, die wilden ze niet in het historische stadje. De touwbaan is na al die jaren nog steeds in gebruik. Op de lijnbaan worden de drie of vier strengen tot één touw geslagen. Het slaan van het touw op de lijnbaan gebeurt met een zestig jaar oud zwart gevaarte met van olie glimmende tandwielen, het rijdt als een locomotief over het lange spoor. De 350 meter lange lijnbaan aan de Hekendorperweg is het enige Europese exemplaar van die lengte dat nog in gebruik is.
Touwfabriek Van der Lee in 1950
Van der Lee was al voor de verhuizing in 1880 naar Hekendorp overgestapt op sisal en manilla. Hekelmachines trekken de vezels uit elkaar en de twijnderij verwerkt ze tot garens. Op de touwbaan ontstaat het touw in een variatie aan dikten. De lijnbaan staat midden in de weilanden, ze eindigt aan de voet van de IJsseldijk, verbonden als ze blijft met haar belangrijkste afnemers: boten. Aan de IJsseldijk staat het kantoor, aan het einde van de touwbaan het ketelhuis met schoorsteen. Nu wordt vrijwel alle touw gemaakt van de synthetische vezels in een nieuwe fabriek. De oude lijnbaan is incidenteel in gebruik voor het ambachtelijk draaien van scheepstrossen, bijvoorbeeld voor de bruine vloot.
De touwbaan in 2015
Van der Lee was tot voor kort het oudste familiebedrijf van Nederland. Door verkoop in 2013 kwam daar een einde aan. Op een deel van terrein is een nieuwe woonwijk gerealiseerd. De woonwijk staat achter aan de touwbaan, daarvoor zijn enkele gebouwen gesloopt. Andere oude panden zijn behouden en herbestemd voor een woonfunctie. Het fabriekscomplex van Van der Lee is met de oudste gebouwen Rijksmonument. Meer informatie staat op Wikipedia.
Het ketelhuis, schoorsteen en bewaard gebleven restanten te midden van nieuwbouw, stand juli 2017
In Oudewater zelf herinneren nog drie oude touwschuren aan deze voor de regio ooit zo kenmerkende industrie, waaronder een oude baanschuur van Van der Lee uit 1818. Ook het touwmuseum ‘De Baanschuur‘ is gevestigd in een voormalige baanschuur van een grootgarenbaan.
| Datering | 1880 |
| Adres | Hekendorperweg 36, 3421 VL Oudewater |
| Soort | industrieel complex met gebouwen van cultuurhistorische waarde |
| Trefwoord | van oorsprong aan water verbonden regionale agro-industrie |
