De Hoogheemraadschappen van de Lekdijk Bovendams en Benedendams zijn opgericht voor de verdediging tegen het Lekwater, in respectievelijk 1323 en 1328. Zowel in Schalkwijk als in Jaarsveld staat een historische dijkhuis.
In 1908 is de veevoederfabriek van de Stichtse Boerenbond op deze plek begonnen, na 1973 bekend als de Cereol. In 2014 is het fabriekskasteel heropend. Sindsdien is de SOL een blikvanger voor de wijk Oog in Al. Het fabriekskasteel is in gebruik bij verschillende organisaties.
De Vreelandbrug is een door Dudok ontworpen verkeersbrug over de Vecht. Het rijkswegenplan uit 1927 bepleitte een betere ontsluiting op de as Hilversum-Vinkeveen. De nieuwe provinciale weg kreeg een brug bij Vreeland over de Vecht en een brug bij Loenersloot over het Amsterdam-Rijnkanaal. Vreelandbrug met brugwachterswoning beiden ontwerp Dudok en later toegevoegde woning
Lopik is bekend van haar zendmast, ook al staat die in IJsselstein. In Lopik en IJsselstein staan de voormalige zendergebouwen van Nozema. De gebouwen herinneren aan de geschiedenis van de draadloze communicatie.
Jongerius werd vanaf 1925 een assemblagebedrijf van vrachtwagens en autobussen. Op ingekochte onderstellen en motoren werden specifieke voertuigen samengesteld, de T-Ford was daar bijzonder geschikt voor. De verkoop van Texaco brandstoffen en het dealerschap van Ford maakten het bedrijf groot.
De vissershaven van Spakenburg was ooit een Zuiderzeehaven. De marktkramen die elke weekdag uit de gemeente vertrekken komen uit de lange historie in de vishandel. Aan de oude haven staat nog een veilinggebouw. De spuikolk is weer terug en een speciale waterkering is in 2011 aangebracht.
Spakenburg is de enige plaats van de provincie Utrecht die vroeger aan de zee lag, de Zuiderzee. Net als elke andere plaats aan de zee was de visserij een grote bron van bestaan. In Spakenburg maakt en repareert scheepswerf Nieuwboer nog steeds botters voor die vloot.
Dienstwoningen en spoorportalen kunnen monumentaal zijn. De spoorwegwoning in Maartensdijk werd in 1901 gebouwd voor de HIJSM, de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij. Het huis is een gemeentelijk monument. Tussen Utrecht-Hilversum staan gebogen spoorportalen, gemaakt van beton en rijksmonumentaal.