Boekhoven–Bosch in de Utrechtse binnenstad was een vroeg voorbeeld van herbestemd industrieel erfgoed in Nederland. Een deel van de voormalige drukkerij werd in 1975 tot wooneenheden verbouwd. Toch was in 2015 een nieuwe en ingrijpender renovatie nodig.
Utrecht – vm drukkerij Boekhoven tijdens de verbouwing tot appartementengebouw in 1975, foto An Hulshoff Pol
Het gebouw is relatief jong. Een deel stamt uit de late jaren dertig en een tweede deel uit 1951. De vorm van dit complex aan de Wijde Begijnestraat met zijn monumentale architectuur is uniek. Drukkerij J. Boekhoven begon in 1853 met boeken, later verzorgde het bedrijf ook allerhande ander drukwerk. Zo werden er de papieren spoorboekjes van NS gedrukt (in een grote oplage in de tijd zonder internet).
Al in de 18e eeuw was de stad Utrecht een belangrijk centrum voor de productie van boeken en ander drukwerk. Met de industrialisatie in de 19e en de 20e eeuw en de groeiende vraag naar handelsdrukwerk, boeken, tijdschriften en kranten nam het belang van de sector verder toe. De bedrijven werkten voor overheid en bedrijfsleven en stonden in nauw verband met de talrijke boekbinderijen en clichéfabrieken in de binnenstad. De grote krantendrukkerijen van Bosch en Zoon / Utrechts Dagblad aan de Oudegracht, de drukkerij van Het Centrum aan het Janskerkhof en van De Liefde / Utrechts Nieuwsblad zijn er niet meer. Vrijwel alle drukkerijen verplaatsten in de jaren zeventig en tachtig hun productie naar elders. Boekhoven fuseerde met Bosch in 1968 en verhuisde zijn activiteiten in 1971 naar Kanaleneiland. Als enige van de grote drukkerijen bleef het complex van Boekhoven gespaard, al zijn alle nog oudere gebouwen in de Begijnehof gesloopt.
De ombouw van het bedrijfsgebouw tot woningen stond symbool voor het kenterende beleid in de jaren zeventig. Getracht werd de sterke terugloop van het aantal bewoners van de binnenstad tot staan te brengen, de verpaupering een halt toe te roepen en de leefbaarheid te vergroten. Grote delen van de binnenstad waren op dat moment zwaar verkrot, waaronder hele huizenrijen aan de Oudegracht.
De Begijnehof voor de tweede renovatie in 2013, foto Mitros
Bewaard is het kantoordeel van drukkerij Boekhoven. Naast de directie en de boekhouding had ook de commerciële dienst er haar bureaus, en de oudere vleugel was geheel voor de letterzetters ingericht. De hoge ramen zorgen voor een goede lichtinval. De verbouwing vond in 1975-1976 plaats in het kader van de Woningwet. ‘De woningen moesten sober en doelmatig zijn’, aldus toenmalig gemeentelijk architecte An Hulshoff Pol. Het complex werd in mei 1976 als woongebouw in gebruik genomen. In de loop der jaren wreekte zich de sober uitgevoerde renovatie. In 2007 luidde woningstichting Mitros de noodklok. Zij deed dit echter enigszins aplomb. Alleen sloop en grootschalige herbouw met een parkeergarage zou tot betere exploitatiemogelijkheden leiden. Door samenspraak met de bewoners werd andermaal het complex gered.
In 2015 vond opnieuw een ingrijpende renovatie plaats, of anders gezegd: de renovatie van 1975 werd dunnetjes overgedaan en grondiger. Het volledige gebouw is verduurzaamd en bij het glas in de stalen kozijnen is dat heel goed uitgevoerd. Achter de kantelen op het dak kwam een extra verdieping waarmee het woonoppervlak werd vergroot. Vanaf de straat is dat alleen voor de oplettende voetganger te zien. Het gebouw is anders ingedeeld en heeft nu 38 wooneenheden, waarvan een kwart in de vrije sector verhuurd worden. Boekhoven-Bosch gaat weer jaren mee.
| Datering | 1939, 1951 |
| Adres | Begijnehof 8-30 / Breedstraat, 3512 AX Utrecht |
| Soort | centraal in het land gelegen drukkerij |
| Trefwoord | lokale bedrijvigheid |
| Auteursrecht | foto’s van An Hulshoff Pol |
Voor bovenstaande bericht is gebruik gemaakt van het artikel van voormalig USINE bestuurslid Hans Buiter in GM Kwadraat lente 2007.
De gevel van Boekhoven-Bosch in de Breedstraat in 2017
