In Bunschoten was van 1928 tot 1963 zuivelfabriek Eemlandia in bedrijf. Eemlandia is als gebouwencomplex de laatst overgebleven complete melkfabriek in de provincie Utrecht. Na de restauratie van het fabrieksgebouw in 2006 kwam het pas tot een herbestemming van de panden in 2022.
Bunschoten – Eemlandia melkfabriek uit 1918
De zuivelindustrie ontstond door de uitvinding van centrifuges voor het ontvetten van melk, dat was laat in de negentiende eeuw. Op efficiënte wijze kon daarna boter gemaakt worden. Al in 1900 stond in Bunschoten de particuliere stoomzuivelfabriek De Kleine Pol, die in 1918 onderdeel werd van de Bunschoter Coöperatieve Verkoopvereniging van zuivel-en melkproducten Eemlandia. De toegenomen transportmogelijkheden maakten het mogelijk om de melk in een groter gebied op te halen. Een grotere fabriek geeft meer mogelijkheden om efficiënt te werken. Ook de technologie was verder ontwikkeld. Het ketelhuis ging meer functies vervullen, zoals het vacuümdrogen van melk voor melkpoeder.
De fabriek Eemlandia is in 1918 in gebruik genomen onder leiding van Tj. Hoogkamp en S. Swart. In 1928 brandde de fabriek uit en werd herbouwd en uitgebreid met een poederpakhuis. In 1938 volgde een uitbreiding met een caseïnefabriek, daarin werd het melkeiwit uit de ondermelk gehaald voor o.a. kaasproductie. In 1951 volgde een pakhuis annex melkverstuivingspand. In 1957 fuseerde de fabriek met C.M.C. in Den Haag. Als gevolg van een reorganisatie is in 1963 de vestiging in Bunschoten gesloten.
Veenestraat – Eemlandia melkfabriek andere zijde
Het gebouw is sinds die tijd niet meer in gebruik als melkfabriek. Na een grondige restauratie in 2006 is het van herbestemming niet gekomen. Dat kon niet aan de fraaie gebouwen liggen. Een 28 meter hoge gemetselde fabrieksschoorsteen kwam nog op de plaats van het in 1971 gesloopte exemplaar. Meer dan vijftien jaar heeft het gebouw met het omliggende terrein er zielloos bijgelegen. In 2019 is een nieuwe poging voor herbestemming gestart. Een lokale bouwonderneming heeft de fabriek en het terrein kunnen verwerven.
In de fabriek zijn 25 sociale huurappartementen gerealiseerd en kantoorruimte. Van de provincie Utrecht ontving het initiatief een bijdrage uit het Fonds Erfgoedparels. Zo kreeg een gebouw wat eens een zuivelfabriek was in 2022 een nieuwe invulling. De Eemlandia is rijksmonument en laten we hopen dat Bunschoten het als een rijk bezit gaat ervaren.
| Datering | 1928 |
| Adres | Veenestraat 44, 3751 GJ Bunschoten-Spakenburg |
| Soort | industrieel complex met gebouwen van cultuurhistorische waarde |
| Trefwoord | lokale agro-industrie |
Een impressie van de herbestemde Eemlandia, bouwbedrijf Koelewijn
