De Buitenwegse en Westbroekse molen en de schutsluizen in de Nedereindsevaart hebben allen met waterbeheersing te maken. In Oud-Zuilen is dit mooie ensemble bewaard gebleven. Het ligt als verstilde tijd in het landschap. In 2015 is de Buitenwegse molen door een brand getroffen. Er waren voldoende delen over om de molen in oude glorie te herstellen.
Oud Zuilen – Nedereindsevaart met de Westbroekse molen, schutsluizen en de Buitenwegse molen
De Buitenwegse molen is als wipmolen van 1830 tot 1972 in bedrijf geweest voor de bemaling van polder Buitenweg. Tussen 1931 en 1972 was dat als reservemolen. De molen uit 1830 is maalvaardig. In 1931 werd het scheprad vervangen door een open schroefpomp. In 1972 droeg het waterschap Buitenweg de molen over aan de Stichting De Utrechtse Molens, ze wordt beheerd door het Utrechts Landschap.
De Westbroekse is als poldermolen voor waterschap Westbroek in 1753 begonnen en tot op heden reservegemaal. Het is een achtkantige bovenkruier. Na de oorlog werd de molen voorzien van een dieselgemaal dat met horten en stoten zijn werk deed. In 1913 werd een hulpgemaal met een Kromhout dieselmotor in een nieuw gebouwtje geplaatst. In 1971 kwam een nieuw elektrisch gemaal in gebruik. In 1983 is het scheprad vervangen door een vijzel met een bijzondere aandrijving. Door de vrijwillig molenaars is het interieur in 2003 gerestaureerd. Ook deze achtkante molen uit 1753 is maalvaardig. De molen wordt als reserve ingezet voor het bemalen van de polder Westbroek. De bedienende molenaar doet dit op vrijwillige basis. Beide molens zijn Rijksmonument.
De volgende video van de molens is met een drone gemaakt door Van Engelenburg uit Maarssen:
De Nedereindsevaart was niet alleen belangrijk voor de afvoer van het water naar de Vecht, het had tevens een belangrijke scheepvaartfunctie. Bij de vervening van het achterliggende gebied werd de turf over het kanaal afgevoerd. Later waren het boeren die per boot door het kanaal naar hun land konden. De sluis bij de molens houdt het verschil tussen het polderniveau en de Vecht op peil. Het sluizencomplex had ook een aandeel in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze uit de vorige eeuw stammende verdedigingslinie strekte zich is ons land uit van Noord- tot Zuid-Utrecht. De huidige schutsluis stamt uit het begin van de twintigste eeuw en is recent opgeknapt. Het is met de wegenaanleg en de nieuwe woonwijken niet meer voor te stellen dat de Nedereindsevaart in een kaarsrechte lijn door Westbroek heen liep.
Heropening met prinses Beatrix van de Buitenwegse Molen, Het Utrechts Landschap op 9 juni 2018
Beide molens worden beheerd door Het Utrechts Landschap. In het voorjaar van 2016 werd de Buitenwegse molen door brand getroffen. In het Limburgse Afferden is de molen met alle nog bruikbare en te herstellen planken en balken gerestaureerd. Zo doet dit hout ook na bijna 200 jaar weer dienst. Prinses Beatrix was aanwezig op 9 juni 2018 om de Buitenwegse Molen weer te laten draaien. Ze is beschermvrouwe van de Vereniging De Hollandsche Molen.
| Datering | 1830, 1753 en 20e eeuw |
| Adres | Nedereindsevaart, 3611AV Oud Zuilen, gemeente Stichtse Vecht |
| Soort | omgeving met objecten/gebouwen van cultuurhistorische waarde |
| Trefwoord | lokale waterbeheersing |
