Vele lijnen maakten van Utrecht een knooppunt en een geschikte locatie voor spoorwerkplaatsen. In 2014 is besloten om alle werkplaatsen aan de 2e Daalsedijk een nieuwe toekomst te geven en enkele worden hotspot.
2e Daalsedijk Utrecht – Plan NS Stations december 2014: gemengde bestemming wonen-werken-vrijetijd
Utrecht is spoorwegstad sinds 1843 door de komst van de eerste spoorlijn in de stad en sinds 1919 door de samenvoeging van de spoorwegbedrijven tot de NS met als hoofdzetel Utrecht. Al sinds 1887 staan er spoorwerkplaatsen op een bedrijfsterrein van spoorwegmaatschappijen aan de 2e Daalsedijk. Het terrein ligt ingeklemd tussen het spoor. Tot 2004 waren de spoorwerkplaatsen aan de 2e Daalsedijk nog volop in gebruik. In 1998 heeft de NS gekozen voor het afstoten van de eigen bedrijven in de spoorbouw.
Erfgoedorganisaties als USINE hebben aangedrongen op het behoud van de historische gebouwen. Zo stonden een aantal op de nominatie om in 2013 gemeentelijk monument te worden, wat alleen gelukt is voor de telegraafwerkplaats en een werkplaatsen.
De straat met de naam 2e Daalsedijk is slechts bereikbaar via de smalle dwarsstraten op de Amsterdamsestraatweg. Toch waren er honderden medewerkers van de Nederlandse Spoorwegen werkzaam. Dat was eerst met de reparatie van treinen, later de telegraaf- en telefonietoepassingen, de vervaardiging van bovenleidingportalen en schakelkasten, het maken van spoorwissels en nog veel meer. Steeds meer gebouwen kwamen na het besluit van 1998 op het bedrijfsterrein 2e Daalsedijk en de er doorheen lopende Concordiastraat leeg te staan. Spoorlijnen op het terrein werden al in 2011 opgeruimd om het terrein te saneren. In 2013 is een grote werkplaats voor de reparatie van diesellocomotieven gesloopt.
Wat te doen met het voormalige bedrijventerrein? Visies over de herontwikkeling van het gebied sneuvelden de afgelopen jaren. In december 2014 heeft eigenaar NS Stations een nieuw plan gepresenteerd. Zij deelde het plan op een bijeenkomst met bewoners in de buurt en andere belangstellenden: alle cultuurhistorische spoorwerkplaatsen worden behouden en herbestemd. De vrije terreinen daar omheen worden geleidelijk herontwikkeld. Met de kantoren die nog in gebruik zijn, gaat een gebied voor werken en wonen ontstaan, zonder hekken gaat het in een open verbinding staan met de buurt. Langs de sporen komen hogere nieuwe woongebouwen en naar de woonwijk wordt met laagbouw aangesloten. Alle waardevolle werkplaatsen krijgen een nieuwe bestemming!
De te behouden gebouwen met cultuurhistorische waarde zijn:
- een wagenmakerij, schilderswinkel en zadelmakerij voor de Nederlandsche Centraal Spoorweg Maatschappij NCS (1887)
- een reparatieloods, verhoogd in 1934 voor de noodbestrijdingsdienst van de MESS, en later HTMU-loods (1891-1934)
- een wagenmakerij, schilderswerkplaats zadelmakerij en bureaux van de MESS; in 2013 gemeentelijk monument geworden (1892)
- een bovenbouwwerkplaats (1905), de schoorsteen is eerder afgebroken en het ketelhuis in 2019
- een onderdelenwerkplaats (1945-1960)
- een laboratoriumgebouw, voortgekomen uit het keuringsbureau van de spoorwegen, het ‘NS-lab'(1945-1960)
- een telegraafwerkplaats van de MESS met in 1951 een instrumentmakerij; in 2013 gemeentelijk monument geworden (1905)
Jongere gebouwen blijven als kantoor in gebruik. Twee werkplaatsen gaan als een ‘hotspot’ werken: daarin wordt naast culturele en creatieve activiteiten ook horeca mogelijk. Eén van die plaatsen is de reparatieloods, het hoge gebouw langs het spoor. Daar is al belangstelling voor en gaat als het meezit medio 2015 van start. Belangstellenden worden nog gezocht voor de tweede hotspot, de voormalige bovenbouwwerkplaats, en te huur zijn de twee wagenmakerijen.
In 2013 heeft toenmalig wethouder Lintmeijer de belofte gedaan om zich maximaal in te zetten voor behoud van alle gebouwen. Die belofte lijkt vervuld te gaan worden.
