Menig machinefabriek heeft in Utrecht gestaan. Van de familie Smulders stonden er twee in de stad. Van de machinefabrieken in Utrecht komt Jaffa nog regelmatig in het nieuws: als de pompen van stoomgemaal Wouda aanslaan.
Tegeltableau in villa Jaffa 1891-1941
In 1872 nam de familie Smulders uit Tilburg de Utrechtse IJzergieterij van de firma Van den Wall Bake Aan de Bemuurde Weerd over. Louis Smulders kwam later naar Utrecht en sloot zich bij het familiebedrijf van zijn broers aan. Als 12-jarige was hij al in de smidse in Tilburg te vinden, daar ontwikkelde hij naast vakbekwaamheid ook ondernemingsgeest. In 1880 besloot hij samen met zijn broer Frans een eigen fabriek te beginnen.
De Utrechtse Machinefabriek Louis Smulders en Compagnie werd gestart op een terrein van een oude steenfabriek, gelegen op de hoek van de Oude Rijn en de Vleutensevaart tegenover villa Jaffa. Na een tiental jaar zette hij dit bedrijf voort met zijn zoons. Louis Smulders & Co. heeft om die reden als startdatum 1891. Om verwarring te voorkomen met de andere machinefabrieken Smulders kwam het vooral bekend te staan onder de naam Jaffa.
Fabrieksterrein in 1925 omgrensd door de Groeneweg, Vleutenseweg en Oude Rijn
De fabriek werd zowel qua omvang als qua productenpakket en exportpositie een belangrijk bedrijf voor Utrecht. De fabricage van machines was de basis. Alles wat de markt vroeg werd gemaakt. Alle orders waren unieke leveringen. Met de toepassing van nieuwe technieken lukte het de fabriek enkele malen om als eerste een product in de markt te zetten. Afnemers waren de gasfabrieken, de eerste melkfabrieken, waterschappen en polderbeheerders.
De constructiewerkplaats in de jaren 1920
Het gemaal Wouda in Lemmer is het grootste in zijn soort werkende gemaal. De volledige installatie werd door Jaffa geleverd, bestaande uit vier complete stoommachines en acht pompen. Het geheel werd in 1920 bedrijfsvaardig opgeleverd.
Montagehal met een te leveren pomp voor het Wouda gemaal te Lemmer
Stoommachine in het Woudagemaal
De ondernemer Smulders was heerser in zijn bedrijf. De vakbonden werden buiten de deur gehouden. In 1938 kwam hij te overlijden. Zijn zoons Henri en Jan volgden hem op.
Jaffa is bekend geworden door de vele, gevarieerde en duurzame machines die geleverd werden. Te noemen zijn havenkranen, drijvende kranen, gasfabrieken, sluis- en brug bewegingswerken, stoommachines voor de scheepvaart en diverse fabrieken en vele vele pompen voor waterschappen en waterleidingbedrijven (Zie pompstation Soestduinen). In het Textielmuseum staat een door Jaffa geleverde stoommachine. De centrifugaalpomp is in 1951 geleverd.
Aandrijfwerken bij de stoommachine in het Textielmuseum
Veel werd geëxporteerd naar Zuid Afrika en Nederlands Indië. Specialisatie vond geleidelijk aan plaats. Eind 1951 werd Jaffa overgenomen door Koninklijke Machinefabriek Gebr. Stork & Co. Stork-Jaffa bleef als zelfstandige productie-eenheid in Utrecht. Met succes werd een nieuw product op de markt gebracht, de balansweegschaal.
Directeur W.H. Cos bij het standbeeld van de oprichter in villa Jaffa in 1951, foto erven H.C. Over
Een in 1951 geleverde moderne centrifugaalpomp, foto erven H.C. Over
Binnen Stork vonden in 1975 allerlei hergroeperingen plaats, wat onder meer leidde tot de vorming van een nieuwe werkmaatschappij Stork-Bepak (= Bottling and Packaging systems). De productielocatie met kantoor aan de Groeneweg ging in 1977 op in Stork Bepak en werd daarvan de centrale vestiging. In die tijd had Stork-Jaffa het moeilijk. In 1998 verplaatste Stork de productie naar Raamsdonksveer en het kantoor naar de Koningsweg.
Voormalig kantoor Jaffa, later Stork Bepak, in 2012 aan de Groeneweg
Het fabrieksterrein van Jaffa in Utrecht is kort na 1998 gesaneerd. Ondanks verschillende pogingen om op z’n minst een deel van de fabrieksgebouwen van de sloop te redden, is dat helaas op niets uitgelopen. Slechts het kantoor op de Groeneweg vormt een tastbare herinnering aan de bedrijfslocatie van een ooit zeer succesvol Utrechts bedrijf. In 2002 werd de vestiging van Stork-Bepak in Utrecht samengevoegd met de vestiging van Stork in Amsterdam.
Op het terrein verrees de woonwijk Jaffa, het kantoor op de Groeneweg is nu onderdeel van een bedrijfsverzamelcomplex.
| Datering | 1918 |
| Adres | Vleutenseweg 382-386, 3532 HW Utrecht |
| Soort | vm industriële omgeving en gebouw van cultuurhistorische waarde |
| Trefwoord | aan water verbonden en centraal in het land gelegen bedrijvigheid |
Weegschaal van Jaffa in touwfabriek Van der Lee Oudewater in 2014
