Al sinds de 18e eeuw is houthandel Jongeneel aan de stad Utrecht verbonden. Haar handel begon aan de Zeedijk van de stad, daar waar tot in de jaren 1960 de coasters het hout afleverden. Alle sporen van Jongeneel zijn op deze locatie uitgewist. Twee andere vestigingen houden de aanwezigheid in Utrecht in stand.
Utrecht – houthandel Jongeneel aan de Zeedijk in 1938
Huybertus Jongeneel kwam met zijn gezin omstreeks 1780 vanuit Rotterdam naar Utrecht. De aankoop van bomen uit het Loosdrechtse bos in 1797 was de eerste stap op het pad van de houthandel, voor zover is na te gaan. Voorspoedig ging het aanvankelijk niet. In 1806 moest zijn zoon Pieter de houthandel van een faillissement redden. Pieter verliet zijn notarispraktijk en nam de leiding van het bedrijf zelfs over.
Jongeneel handelde in hout, liet het drogen voor verschillende bestemmingen en hield diverse afmetingen op voorraad. Mogelijk werd het ruw gezaagde hout ook geschaafd voor klanten. Het zaagwerk besteedde ze uit aan loonzagers met een zaagmolen. De loonzagers waren zijn buren aan de Zeedijk. Dat bedrijf had een windmolen en een watermolen van ‘Zijdenbalen’, een naast gelegen voormalige zijdeverwerkingsfabriek. Het waterrad hing in de Westerstroom, die diende om het hoge water van de Oudegracht te spuien naar de lager gelegen Vecht. In 1851 nam Jongeneel de zagerij met molens en loodsen aan de Zeedijk over.
Pieter Jongeneel overleed in 1817 op 47-jarige leeftijd, weduwe Jongeneel-Keller met kleine kinderen achterlatend. De weduwe ging als houtkoperes de zaken waarnemen. In 1837 droeg zij het bedrijf (formeel) over aan twee zoons, Petrus Marinus en Jan. Zij werden de naamgevers van het houtconcern. Pas in 1970 veranderde de naam van Houthandel voorheen P.M. en J. Jongeneel te Utrecht in de handelsnaam Jongeneel.
Inkoop van hout vond rechtstreeks plaats in de landen rond de Oostzee. Het hout ging per schip via de Zuiderzee en de Vecht naar de Zeedijk. Het bedrijf had inmiddels de zaagmolens in eigen beheer. Omstreeks 1880 werd de grootste molen De Reus omgebouwd tot stoomhoutzagerij en -schaverij. In 1916 begon Jongeneel in Utrecht met een fabriek in Rubber- en Theekisten, de RET. De kisten werden gemaakt van berkentriplex, geïmporteerd uit Rusland en Polen. In gedemonteerde staat gingen ze als retourvracht naar Nederlands-Indië. In de gebouwen van de oude zagerij De Reus vond de uitbouw van de kistenfabriek en de handel in triplex plaats. Het grote succes kwam echter niet van de triplexkisten.
Jongeneel aan de 1e Industriehaven in 1984
Na de oorlog is een netwerk aan regionale vestigingen in Nederland uitgebouwd. Het waren handelslocaties en gespecialiseerde zagerijen, zoals de Stoomhamer in Rhenen voor schroten en die voor hardhout in IJsselstein (beiden gesloten). De handel van RET in triplex en later van allerlei plaatmaterialen werd een groot succes. Voor de oorlog werd triplex op grote schaal in plafonds van woningen en andere gebouwen verwerkt, na de oorlog werd dat zachtboard en hardboard.
Er kwamen RET-vestigingen in Rotterdam, Amsterdam en Den Haag. In 1922 is in Amsterdam een bedrijf overgenomen, de huidige vestiging van Jongeneel Amsterdam. Het terrein aan de Zeedijk werd vergroot door aankoop en sloop van kleinere woningen. Het kantoor werd in 1929 vernieuwd en bleef met een extra verdieping tot 2009 het kantoor van Jongeneel. In 1937 is in Utrecht een grote vestiging van RET aan de Cartesiusweg geopend, een handel in diverse plaatmaterialen met de naam Treetex. Deze vestiging is nog steeds in gebruik bij Jongeneel.
Grote branden teisterden de handel aan de Zeedijk. Branden kwamen frequent voor in de stofrijke houtbranche. In 1957 en 1958 gingen veel gebouwen met voorraden verloren, de kantoren bleven gespaard. Het terrein aan de Zeedijk werd herbouwd en later opende Jongeneel er een eerste eigen Doe het Zelf bouwmarkt, in 2014 is die als Gamma gesloten en gesloopt. Nieuwbouw van een derde vestiging in de stad, een zagerij en schaverij aan de havens van Lage Weide, vond plaats in 1964.
De Deli handelsmaatschappij nam in 1971 Jongeneel over, waardoor het bedrijf haar zelfstandigheid verloor. Deli nam meer houthandels over, ze kregen allen de naam Jongeneel. Koninklijke Jongeneel is nu onderdeel van het houtconcern Timber and Building Supplies Holland N.V..
De bedrijfsterrein op de Zeedijk werd in 2009 verkocht en verlaten. Kyteman heeft tot medio 2014 gebruik mogen maken van een oude loods van Jongeneel. Geen gebouw aan de Zeedijk van houthandel Jongeneel is gespaard gebleven, ze moesten allemaal verdwijnen. Ook de toekomst van de gebouwen aan de 1e Industriehaven is ongewis. Jongeneel zit er nog steeds, de gemeente Utrecht overweegt dit gebied een andere functie te geven.
| Datering | 1797, 1916, 1937, 1964 |
| Adres | voorheen Zeedijk 6 en 7, nu Cartesiusweg 127, Uraniumweg 1 te Utrecht |
| Soort | industriële omgeving en gebouwen van cultuurhistorische waarde |
| Trefwoord | van oorsprong aan water verbonden regionale bedrijvigheid |
