De vestiging van de eerste Nederlandse aluminiumfabriek werd om strategische redenen door de overheid gesanctioneerd. In 1938 werd één aanvraag voor een fabriek goedgekeurd: die van de Aluminium wals- en persbedrijven N.V. te Oudenrijn.
Utrecht -Aluminiumfabriek Nedal op de Groenewoudsedijk
De NV is in 1938 opgericht en verkreeg van de overheid niet alleen een vergunning maar kocht daarvan ook de grond aan. In de toenmalige gemeente Oudenrijn lag een terrein aan de Leidse Rijn en de Rijksstraatweg naar De Meern. Het Rijk had de grond verworven voor de in aanleg zijnde Rijksweg A2 en het al geplande maar nog aan te leggen Amsterdam-Rijnkanaal. Tussen de Rijksweg en het kanaal lag een geschikt perceel voor de fabriek. Niet onbelangrijk: de elektriciteitscentrale van de P.E.G.U.S. lag niet al te ver weg.
Het Rijk bemoeide zich met de vergunning om strategische redenen. Van belang werd geacht een vestiging van een zo compleet mogelijke fabriek: van elektrolyse tot en met walsen en perserij. Maar meer dan één fabriek leek niet wenselijk, dat zou met de geringe binnenlandse vraag onvoldoende bestaansgrond vinden. Aluminium werd wel als een strategisch materiaal gezien en bij voorkeur moest de fabriek zich in veilig gebied bevinden: midden in het land. De aanvraag van de Aluminium wals- en persbedrijven N.V. werd in 1938 goedgekeurd, een andere aanvraag niet. In 1939 volgde een Koninklijk Besluit waarmee de bouw van de aluminiumfabriek kon beginnen.
In 1939-1940 is de aluminiumfabriek in aanbouw, tevens het Amsterdam-Rijnkanaal en de A2
Advertentie van Nedal circa 1950
Op bovenstaande foto uit 1939-1940 is de aluminiumfabriek in aanbouw. Er is meer te zien, zoals het baggeren van het Amsterdam-Rijnkanaal, de aanleg van Rijksweg A2 en de bouw van knooppunt Hooggelegen. In 1928 was een enkelbaanse rijweg al in gebruik tussen Hooggelegen en de Lekbrug bij Vianen. Ook de omlegging van de rijksstraatweg naar De Meern was al via knooppunt Hooggelegen in gebruik.
In het midden ligt het bouwterrein voor de aluminiumfabriek. Het ontwerp van de gebouwen werd verzorgt door architectenbureau Van den Broek en Bakema, voortkomend uit het bureau Brinkman & Van der Vlucht van de Van Nelle fabriek. Het complex bestond uit gebouwen voor de bijtsbassins, perserij, walserij, bankwerkerij, schaftlokaal en het kantoorgebouw. Het basismateriaal aluminium werd in blokken van 15 cm dikte aangeleverd. De fabriek was gepland voor 150 werknemers en met een terrein dat nog vier keer groter was.
De fabriek had in de oorlogsjaren niet stilgezeten. Voor heel Nederland waren 1941 en zeker 1942 geen slechte productiejaren. Pas in 1943 kwam de kentering: Duitsland ging productie verplaatsen naar haar eigen land inclusief voorraden en machines. In 1946 heropende de fabriek als N.V. Nederlandse Aluminium Maatschappij, afgekort de NAM. Dat kon pas nadat alle naar Duitsland geroofde machines teruggebracht waren. Eerder dat jaar was de volledige fabrieksinstallatie teruggevonden in de Britse zone van Duitsland.
Het huidige fabrieksterrein tussen het Amsterdam-Rijnkanaal en Rijksweg A2
De fabriek staat nu bekend als Nedal en is in 2019 door Hunter Douglas verkocht aan het Finse Purso. Het basismateriaal aluminium wordt ingekocht en voornamelijk tot de gewenste vormen geperst. Nog steeds wordt veel materiaal vervaardigd voor de bouwnijverheid, naast vele soorten profielen ook scheeps-, licht- en vlaggenmasten.
| Datering | 1939 en later |
| Adres | Groenewoudsedijk 1, 3528 BG Utrecht |
| Soort | industriële omgeving en objecten/gebouwen van cultuurhistorische waarde |
| Trefwoord |
