De polder Noord Zevender in de gemeente Lopik is lang droog gehouden door een poldermolen. Waar bij andere polders de stoomgemalen in de negentiende eeuw de taak overnamen is dat bij deze polder pas in 1934 door een dieselgemaal gebeurt. Zowel de molen, het dieselgemaal als de machinistenwoning zijn naast elkaar te bewonderen.
Middelste molen, machinistenhuis en dieselgemaal voor de polder Noord Zevender
De bemaling van de polder Noord Zevender is al in de vijftiende eeuw begonnen. Alle uitkomende water wordt bemalen naar het riviertje de Vlist. Het gebied ligt in de provincies Utrecht en Zuid Holland. Voor het drooghouden van het in de loop der jaren steeds lager zakkende gebied waren ooit 40 wipwatermolens nodig. In Cabauw op de Lopikerweg West 106 staat de tweede of Middelste molen. De wipwatermolen was tot 1962 reservegemaal en werkt al vanaf 1773 met een scheprad. De Cabauwse Molen is in 2020-2021 gerestaureerd.
Het gemaal Zevender heeft in 1934 de molenfunctie overgenomen en is gebouwd in opdracht van het waterschap Lopik, Lopikerkapel en Zevenhoven. Het ontwerp is van de hand van het ingenieursbureau Van Hasselt & de Koning. Zij tekenden een functioneel gebouwtje met daarin naar de techniek van die tijd: een dieselmotor en centrifugaalpomp. De locatie lag nog te afgelegen om er een elektriciteitskabel naartoe te leggen.
Bediening van gemalen gebeurde ter plaatse. Voor de brandstofvoorziening en het meten van het waterpeil, kleine reparaties aan het gemaal is de machinist in de buurt. Een machinistenwoning staat erbij, al is deze nu als vakantiewoning in gebruik. De vermoedelijke brandstofschaarste maakte het in 1943 noodzakelijk om de dieselmotor te vervangen door een elektromotor. Toen werd de kabel met aansluiting op het elektriciteitsnetwerk wel gelegd.
Het dieselgemaal Zevender in Cabauw is een rijksmonument
Het gemaal houdt mede de polder Noord-Zevender op peil tot 1990. Een zevental kleinere gemalen zijn in dat jaar vervangen door een groter en nieuw gemaal. Het huidige waterschap De Stichtse Rijnlanden heeft nu slechts 4 gemalen in bedrijf voor de gehele Lopikerwaard. De Nederlandse Gemalenstichting heeft op haar website de historie van gemalen staan.
De Middelste molen en het dieselgemaal zijn beiden rijksmonument. Ze worden onderhouden door het Utrechts Landschap: de molen vormt samen met het zomerhuis, de machinistenwoning en het gemaal een markant ensemble in het polderlandschap. De machinistenwoning doet tegenwoordig dienst als vakantiewoning en kan gehuurd worden via Buitenleven Vakanties. Het zomerhuis is te huur als vergaderruimte.
| Datering | 1934 |
| Adres | Lopikerweg West 104, 105 en 106, 3411 AS Cabouw, gemeente Lopik |
| Soort | gebouwen van cultuurhistorische waarde |
| Trefwoord | lokale waterbeheersing |
