Het Centraal Autoherstel Bedrijf Utrecht is de bus- en autoremise en -werkplaats geweest voor de Nederlandse Spoorwegen. De NS zet al zeer lang bussen in op momenten waarop haar treinen het vervoer niet kunnen uitvoeren. Het door architect Sybold van Ravesteyn ontworpen gebouw wordt na jaren tijdelijk gebruik herbestemd.    

Het voormalige Centraal Autoherstel Bedrijf CAB van de NS op de Cartesiusweg

De Nederlandse Spoorwegen exploiteerde al voor de Tweede Wereldoorlog diverse buslijnen. Daar waar de particuliere ondernemingen het af lieten weten, kreeg de NS concessies om vanaf treinstations de dunbevolkte regio’s met openbaar busvervoer te bedienen. In de jaren 1930 werd dit door een krachtig acquisitiebeleid sterk uitgebreid, in heel Nederland. De vele buslijnen werden onder de vlag van de NV Algemeene Transport Onderneming ATO bediend. ATO werd moedermaatschappij met diverse regionale dochters die onder eigen naam opereerden.

NS bracht in 1928 ook de Expeditie Onderneming Van Gend en Loos voorheen H. Colignon & Cie onder bij de ATO. Van Gend & Loos verzorgde de aan- en afvoer van goederen bij stations en had bij de meeste hoofdstations uitgebreide expeditieloodsen. ATO werd de nieuwe moedermaatschappij. Zo functioneerden onder de paraplu van ATO de eigen busdiensten, de busdiensten van dochters in de regio en het expeditiewerk van Van Gend & Loos.

cartesius

De bouw van de garage in 1949 – sobere architectuur in de periode van de wederopbouw

Onder de vervoerders in het openbaar vervoer kregen de busdiensten van de ATO een slechte naam. De ATO en daarmee de NS werd  door concurrenten beschuldigd van het doen van valse beloften bij het aanvragen van vergunningen, de poging tot monopoliseren van de markt en het agressieve opkopen van busondernemingen. Al voor 1940 verloor ATO daardoor concessies onder haar eigen naam in het land en in 1948 haar laatste. De ATO bleef wel aandeelhouder namens de NS in veel andere regionale busvervoermaatschappijen.

cartesius

Herstel van autobussen ATO en wagens van dochten Van Gend & Loos

Voor ATO was door de NS een voormalige werkplaats van de spoorwegmaatschappij NRS ter beschikking gesteld en verbouwd. Deze werkplaats bevond zich in Utrecht bij het station ter hoogte van het Moreelse Park. Die werkplaats werd omgebouwd tot garage en remiseplaats voor de bussen van ATO, andere NS-dochters en de ATO-dochters. Ook de werkplaatsen van Van Gend & Loos werden hierin ondergebracht. In 1945 werd dit de NS dochter NV Centraal Auto Herstel Bedrijf (CAB). Dit bedrijf coördineerde voortaan de ontwikkeling van nieuwe autobustypen en vrachtwagens voor de bedrijven van de NS-holding.

cartesius

Eerste steen voor het C.A.B. op 23-11-1948

Door groei van de transport- en busdiensten na 1945 was er voor de centrale inkoop, revisies en groot onderhoud behoefte aan een grotere centrale garage. Dat nieuwe gebouw voor het Centraal Autoherstel Bedrijf NS kwam er in 1949 naar een ontwerp van de eigen NS architect Sybold van Ravesteyn. De Cartesiusdriehoek in Utrecht bleek een geschikt terrein, daar werden na 1945 in het kader van de wederopbouw meer bedrijven en een rangeerterrein van de NS gevestigd. In november 1948 werd de eerste steen voor de garage gelegd.

cartesius

Revisie van motoren van bussen, vrachtwagens en dieseltreinen

De garage kwam er niet alleen voor het onderhoud van de autobussen, ook alle treinmotoren, kleine elektromotoren en frequentieomvormers van NS en ook van die van de Amsterdamse tram en de Arnhemse trolleybus vonden er een revisiewerkplaats. Het gebouw zou sober uitgevoerd moeten worden, dat was de norm in de schaarse periode na de oorlog. Van Ravesteyn heeft met beperkte middelen toch met de voor hem kenmerkende stijlelementen het grote pand enige allure kunnen gegeven.

Van Gend & Loos werd overgedaan aan de Postbedrijven. De busondernemingen van NS groeiden tot het bekende Connexxion. Vele chauffeurs van streekvervoerbedrijven hebben een ritje naar deze garage gemaakt., om een gereviseerde bus op te halen of een te repareren exemplaar terug te brengen. Door privatiseringen is Connexxion van de hand gedaan. Het complex werd door de NS verlaten en gaf tot 2021 onderdak aan een diversiteit aan bedrijven, zoals DBStudio’s met oefenruimtes voor muziek, de Nederlandse Pop Academie, Oproer Brouwerij met Bar en Restaurant, The Sport Box, het Filmcafé en opslagruimtes van Shurgard en City Box.

cartesius

Het CAB met dB’s studio’s in 2020

Het gebouwencomplex is gemeentelijk monument geworden in 2013. Eigenaar NS is toch weer met bussen gaan rijden door een deelneming in QBuzz. Er kwamen echter geen plannen om het CAB opnieuw een functie te geven bij dat bedrijf. Inmiddels is QBuzz door de NS verkocht en het CAB ook. NS Vastgoed heeft zich wel vergaand bemoeid met de herbestemming van CAB en aanpalende terreinen. In 2018 resulteerde dat in de verkoop aan een partij die met de naam Cartesius het gebied gaat herontwikkelen.

Het CAB gebouw plan 2020 voor een appartementengebouw op het dak en vrij van de rand

Er dreigde in 2019 een situatie van monument krijgt een flat door het dak en dat wordt in iets andere vorm nog werkelijkheid ook. De invulling van het herbestemde CAB wordt deels publiek, in de vorm van een supermarkt en mogelijk nog andere functies. Die plannen moeten nog meer duidelijkheid krijgen.

Het lijkt erop dat Utrecht er door een industrieel herbestemd gebouw een iconisch locatie bij gaat krijgen!

Datering1949
AdresCAB-Rondom 20-90-100 / Cartesiusweg, 3534 BD Utrecht
Soortindustriële omgeving en gebouw van cultuurhistorische waarde
Trefwoordcentraal in het land gelegen bedrijvigheid
Tagged on: