De bijzondere bedrijfstak van edelsmeden kwam in de provincie Utrecht rond 1900 tot industriële wasdom. De moderne bedrijfsvorm NV maakte het mogelijk dat kleine Utrechtse familiebedrijfjes in de fijn metaal uitgroeiden tot grote spelers, van instrumentmakers tot tafelzilver. Maar zoals voor wel meer industrieën geldt, is het ook hier goed zoeken naar sporen die aan dat verleden doen herinneren.
Na de Tweede Wereldoorlog kwam de industrie met haar schoorstenen aarzelend op gang, maar daarna ging het plots hard met eerst het herstel én toen de groei. De Wederopbouw (1945-1965) ging de provincie Utrecht niet voorbij en leidde onder meer tot de komst van Philips, de hoogste constructie van Nederland en nieuwe schoorstenen.
Steenfabrieken horen in de uiterwaarden: daar is de grondstof klei te vinden. Het heeft een belangrijk nadeel: het gebied loopt elk jaar onder water. Steenfabriek Timmermans te Elst vernieuwde de fabriek op steeds hogere terpen, dan kon het hele jaar doorgewerkt worden. Dat bleek voor behoud van de fabriek funest: Rijkswaterstaat heeft het terrein verlaagd voor het programma ‘Ruimte voor
Bouwconcern Bredero associëren de Utrechters met het Hoog Catharijne, een brutale ingreep in de stad. Maar Bredero was veel meer en heeft daarvan ook eerste sporen in haar vestigingsstad achtergelaten. Het verhaal van een timmerwerkplaats met schoorsteen tot BAM.
Met de komst van stoom kwamen er wasserijen: eenvoudige bewegingsarmen roerden door de wastobben. In 1914 waren in de stad Utrecht al veertig machinaal aangedreven was- en bleekinrichtingen te vinden. De wasserij van Spierenburg is in 2014 door studenten bewoond.
Schoorsteen Werkspoor is in april 2019 opgeleverd in aanwezigheid van wethouder Anke Klein. Eerst overtuigden we ons er van dat de schoorsteen er echt weer stond, daarna volgde het programma in het ontspanningsgebouw.
Na de eerste steenlegging is schoorsteenbouwer Harm Meijer eind 2018 begonnen met de opbouw van een unieke schoorsteen. Op de Vlampijpstraat in Utrecht was dit tot 2011 de laatste schoorsteen van Werkspoor. Het ontspanningsgebouw sieren met een fabrieksschoorsteen, dat was de bedoeling van de architect. De schoorsteen komt weer terug, de werkzaamheden zijn begonnen.
Bruggen, poldergemalen, de suikerindustrie, gasfabrieken, verwarmingsinstallaties: Utrecht en machinefabrieken gingen vanaf het begin van de industrialisatie hand in hand met elkaar. Des te opmerkelijker dat er nu geen schoorsteen meer overeind staat. Stichting USINE spant zich in om oude tijden te doen herleven en plaatst de oude schoorsteen van Werkspoor terug.