Utrecht en zware industrie hebben vanaf het begin van de industrialisatie bij elkaar gehoord. De fabrieken in de havensteden hadden schepen om van (stoom-)machines te voorzien, Twente had de textiel, maar in Utrecht bleef genoeg over voor de bruggen, poldergemalen, suikerindustrie, gasfabrieken en export naar de koloniën. Het zijn uiteindelijk Werkspoor en DEMKA die de beelddragers werden van deze industriële
De hoefsmederij aan de Herenstraat in Jutphaas zat op een goed plek. Op deze locatie werden niet alleen de paarden voor boeren beslagen. Schippers van de door paarden getrokken schepen waren klant, net als de paarden van de burgers met hun rijtuigen en voor de Tram- en Bargedienst langs de Vaartsche Rijn en later het Merwedekanaal.
DEMKA is eind 19e eeuw begonnen in het Groningse Martenshoek als IJzergieterij J.M. de Muinck Keizer. In 1902 was dit bedrijf de eerste in Nederland met de productie van staal. Op verzoek van enkele afnemers in het westen van het land, waaronder Werkspoor in Amsterdam en Utrecht, verhuisde het bedrijf naar een nieuwe vestiging in de gemeente Zuilen.
Magazijnen voor tuingereedschappen en werkplaats: in 1899 opende de firma Blass en Groenewegen en Zoon deze nieuwe zaak. Naast een kwekerij hadden ze nu ook een handel in tuinbouwwerktuigen. De gebouwen zijn in een in neo-renaissancestijl ontworpen. Het pand is een gemeentelijk monument.
Edelsmederij Brom is groot geworden door de emancipatie van de katholieke kerk in de 19e eeuw. Het bedrijf had een toonzaal met gastenontvangst en kantoor aan de Drift en een werkplaats met smeltoven aan de Keizerstraat. De schoorsteen in de Keizerstraat is nog getuige.
De Rijksmunt in Utrecht staat aan het Merwedekanaal. Het slaan van munten was eeuwenlang een particuliere aangelegenheid. Hoewel de onderneming in 1806 het alleenrecht in Nederland kreeg, is het pas in 1901 een Rijksinrichting geworden.
In 1912 verplaatste Werkspoor vanuit Amsterdam belangrijke onderdelen van haar fabriek naar Zuilen. Op een locatie aan het toenmalige Merwedekanaal ontstond een groot complex aan fabrieken en werkplaatsen. Werkspoor is in 1983 volledig gesloten. Er resteren nog verschillende industriële panden.
Een machinefabriek aan de Hollandse IJssel in Oudewater specialiseerde zich al vroeg: naar baggervaartuigen en bijbehorende machines. Dat is meer dan 140 jaar later nog steeds haar kracht. Een mooi gelegen industrieel complex in deze stad blijft behouden na jarenlange dreiging van vertrek.